Mục Lục
PM2.5 và PM10 là gì?
Bụi là một hỗn hợp phức tạp chứa các hạt vô cơ và hữu cơ ở dạng lỏng hoặc rắn bay lơ lửng trong không khí; bao gồm Sulfate, Nitrat, Amoniac, Natri clorua, Cacbon đen, bụi khoáng và nước.
Bụi hay hợp chất có trong bụi được gọi chung là Particulate Matter - ký hiệu PM.
Các hạt bụi mịn có kích thước siêu nhỏ được biết đến nhiều nhất là: PM10 - Các hạt bụi có kích thước đường kính từ 2.5 tới 10 µm (micromet, kích thước bằng một phần triệu mét).
PM2.5 - Các hạt bụi có kích thước đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 µm.
Vào những năm gần đây, bụi siêu mịn PM1.0 (dưới 1µm) và bụi nano PM0.1 (dưới 0.1 µm) đã xuất hiện ở nước ta, nhất là vào những ngày nhiệt độ thấp hoặc không khí khô.
Các hạt bụi mịn PM2.5 và PM10 có thể sinh ra từ tự nhiên như cháy rừng, bụi sa mạc, khói núi lửa, các cơn bão cát, lốc xoáy, hoặc từ chất thải sinh vật như phấn hoa, bào tử nấm, nước thải côn trùng.
Tuy nhiên đa phần bụi được tạo ra từ các hoạt động của con người như việc đốt than củi, đốt nhiên liệu hóa thạch, bụi từ các công trình xây dựng, bụi đường phố, đốt rác thải, khói máy công nghiệp, phá rừng, hút thuốc.
Ảnh hưởng cực kỳ nghiêm trọng tới sức khỏe con người
Một nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới WHO và Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế IARC đã tìm thấy mối tương quan tỷ lệ thuận giữa mức độ ô nhiễm bụi không khí với tỷ lệ người mắc ung thư.
Cụ thể là khi mật độ PM10 trong không khí tăng lên 10 µg/m3 thì tỷ lệ ung thư tăng 22%, và khi mật độ PM2.5 tăng thêm 10 µg/m3 thì tỷ lệ ung thư phổi tăng đến 36%.
Thông thường PM2.5 và PM10 đi vào đường hô hấp khi con người hít thở, nhưng mức độ xâm nhập có thể khác nhau tùy vào kích thước hạt bụi.
Trong khi PM10 đi vào cơ thể qua đường dẫn khí và tích tụ trên phổi, thì PM2.5 đặc biệt nguy hiểm hơn vì chúng bé đến mức có thể luồn lách vào các túi phổi, tĩnh mạch phổi và xâm nhập vào hệ tuần hoàn máu.
Khi con người tích tụ quá nhiều PM2.5 và PM10 trong thời gian dài sẽ làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh ở hệ hô hấp, hệ tim mạch, hệ tuần hoàn và cả hệ sinh sản.
Ngoài ra, PM2.5 còn là nguyên nhân dẫn đến nhiễm độc máu, tình trạng máu khó đông khiến hệ tuần hoàn bị ảnh hưởng, làm suy nhược hệ thần kinh điều khiển hoạt động của cơ tim gây ra các bệnh tim mạch.
Bên cạnh đó chức năng của phổi có thể bị giảm đi vì những hạt bụi mịn xâm nhập vào cơ thể, gây nên viêm phế quản mãn tính, bệnh hen suyễn và ung thư phổi. Đồng thời, khiến tình trạng bệnh trở nghiêm trọng hơn và có thể dẫn đến tử vong.
Bụi mịn là nguyên nhân gây nhiễm độc máu nhau thai, khiến thai nhi chậm phát triển. Trẻ sinh ra bị ít cân, nhiều khả năng bị suy nhược thần kinh và tự kỷ.
Tại Mỹ, các chuyên gia của Cơ quan bảo vệ Môi sinh Mỹ (EPA) nhận định, hạt PM2.5 chứa nhiều kim loại nặng có khả năng gây ung thư, hoặc tác động đến DNA và dẫn đến đột biến gen.
Mỗi năm ước tính có đến 4,3 triệu trường hợp tử vong do các bệnh liên quan đến ô nhiễm bụi mịn PM2.5 và PM10.
Hiện tại nhóm đối tượng nhạy cảm và chịu ảnh hưởng nhiều nhất của ô nhiễm bụi mịn PM2.5 và PM10 đó là trẻ em, người già, phụ nữ có thai, những người có bệnh tim hoặc các vấn đề về hô hấp.
Đối với những trẻ nhỏ sống ở tại những nơi ô nhiễm không khí nặng rất khó phát triển chiều cao toàn diện và có nguy cơ mắc bệnh hô hấp cao hơn từ 19 - 25% so với người bình thường.
Theo công bố tại hội thảo “Ô nhiễm không khí - Mối đe dọa với sức khỏe cộng đồng” năm 2017 cho biết: Lượng bụi PM2.5 trung bình năm 2016 ở TP HCM là 28,23 µg/m3 cao gấp ba lần so với tiêu chuẩn của WHO, trong khi tại Hà Nội chỉ số này lên tới 50,5 µg/m3 cao gấp đôi quy chuẩn quốc gia và gấp năm lần so với ngưỡng trung bình của WHO.
Như vậy, mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội chỉ đứng sau thủ đô New Delhi của Ấn Độ (124 µg/m3), đây là nơi ô nhiễm không khí nặng nề nhất nhì thế giới.
Theo bản đồ tình trạng ô nhiễm không khí toàn cầu của NASA, thì Trung Quốc chính là quốc gia có chỉ số PM2.5 cao nhất thế giới. Nhiều khu vực ở phía Đông và Đông Bắc Trung Quốc, chỉ số PM2.5 lên đến 80, cao hơn cả sa mạc Sahara.
Khuyến cáo bảo vệ sức khỏe trước tình trạng ô nhiễm không khí
Để tránh tình trạng ô nhiễm không khí tiếp tục gia tăng chúng ta cần giảm triệt để các nguồn phát thải bụi không khí từ việc sử dụng bếp than, bếp củi, hay sử dụng thiết bị sản sinh khói bụi. Ưu tiên sử dụng các phương tiện giao thông và nhiên liệu thân thiện với môi trường.
Đồng thời, mọi người cần nâng cao ý thức bảo vệ rừng và cây xanh trong cộng đồng, phủ xanh môi trường sống. Tránh xa các nguồn không khí ô nhiễm và mang khẩu trang lọc bụi chuyên dụng khi ra đường.
Nâng cao hệ miễn dịch bằng chế độ dinh dưỡng rau xanh, trái cây giàu vitamin A, vitamin C và beta-caroten, giúp hình thành và duy trì lớp niêm mạc ở đường hô hấp và đường tiêu hóa, chống lại tổn thương tế bào, tăng cung cấp oxy cho tế bào. Đồng thời giữ vệ sinh mũi xoang sạch sẽ để mũi luôn duy trì khả năng lọc bụi tốt nhất.
Sử dụng máy lọc không khí giúp lọc sạch bụi lơ lửng, bụi mịn trước khi chúng đi vào phổi chúng ta. Ngoài ra, máy lọc không khí còn là giải pháp gần như duy nhất và nhanh chóng nhất giúp lọc sạch các mùi độc hại trong nhà như mùi hóa chất tẩy rửa, mùi sơn tường, mùi gỗ.
